Ο Χέλμπεργκ είχε ήδη από το 2021 προειδοποιήσει για τις τεχνολογικές στρατηγικές του Πεκίνου, μέσα από το βιβλίο του «The Wires of War: Technology and the Global Struggle for Power», στο οποίο τάσσεται υπέρ μίας πολύ πιο αποφασιστικής στάσης των ΗΠΑ. Δύσκολα, ωστόσο, θα μπορούσε να ερμηνεύσει πώς ένας μετασχηματιστής ευρωπαϊκής κατασκευής, με κόστος μεταφοράς περί τις 50.000 ευρώ, πωλείται στη χώρα μας ακριβότερα από ανάλογο προϊόν που παράγεται στην Κίνα, παρότι το κόστος μεταφοράς του τελευταίου μπορεί να φτάνει τις 100.000 ή 200.000 ευρώ.

Από τη στιγμή που η κινεζική State Grid απέκτησε το 24% του ΑΔΜΗΕ, με σημαντικά διευρυμένα δικαιώματα συνδιοίκησης στον φορέα που διαχειρίζεται το δίκτυο υψηλής τάσης, οι κινέζικες εταιρείες εξοπλισμού απέκτησαν ουσιαστικό προβάδισμα στους διαγωνισμούς του οργανισμού — όχι μόνο για μετασχηματιστές αλλά και για άλλα κρίσιμα συστήματα. Η κυριαρχία τους επεκτείνεται και στα ιδιωτικά ενεργειακά έργα, ενώ μέχρι στιγμής ο ΔΕΔΔΗΕ αποτελεί την κύρια εξαίρεση.

Οι κινεζικές εταιρείες έχουν καταφέρει να επικρατήσουν σε κρίσιμο τεχνολογικό εξοπλισμό για τα ελληνικά ηλεκτρικά δίκτυα — και αντίστοιχα σε Ιταλία και Πορτογαλία, όπου έχουν επενδύσει σε διαχειριστές δικτύων — την ώρα που η Ε.Ε. εξαγγέλλει πρωτοβουλίες για ενίσχυση της ευρωπαϊκής παραγωγής και αυξημένη προστασία από κινδύνους κυβερνοασφάλειας. Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι κινεζικοί όμιλοι συχνά εξασφαλίζουν έργα που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους, χρησιμοποιώντας παράλληλα τις συμβάσεις στην Ελλάδα ως «διαβατήριο» για άλλες αγορές της Ευρώπης.

Κυβερνητικές πηγές επισημαίνουν ότι «η διαφύλαξη κρίσιμων τεχνολογιών, υποδομών και επενδύσεων από παρεμβάσεις τρίτων χωρών» αποτελεί κεντρικό σημείο της πρόσφατης διακήρυξης Χέλμπεργκ–Θεοχάρη–Γκίλφοϊλ. Δεδομένου ότι κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. δεν παρουσιάζει παρόμοια διείσδυση κινεζικών εταιρειών στα ηλεκτρικά δίκτυά του, ορισμένοι εκτιμούν ότι απαιτούνται στοχευμένες ελληνικές πρωτοβουλίες. Σε αντίθετη περίπτωση, έως το 2030 το σύστημα παραγωγής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ — καθώς και οι διεθνείς διασυνδέσεις — αναμένεται να βασίζονται σε εξοπλισμό κατασκευασμένο κατά 90%-100% στην Κίνα.

Κυριαρχία στους διαγωνισμούς

Στην ενεργειακή αγορά θεωρείται πλέον κοινό μυστικό ότι ευρωπαϊκοί και άλλοι διεθνείς όμιλοι, που αρχικά συμμετείχαν σε διαγωνισμούς στην Ελλάδα ανταγωνιζόμενοι κινεζικές εταιρείες, έχουν αλλάξει τακτική. Μόλις ενημερωθούν πως σε έναν διαγωνισμό συμμετέχει κινεζικός προμηθευτής, αποσύρονται εξ αρχής, θεωρώντας δεδομένο ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις πολύ χαμηλότερες τιμές των Κινέζων.

Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς στην ανάθεση έργων κρίσιμων υποδομών — όπως τα ηλεκτρικά δίκτυα — σε κινεζικούς ομίλους. Στη Γερμανία ακυρώθηκε μεγάλη συμφωνία προμήθειας ανεμογεννητριών από κινεζική εταιρεία, με την κατασκευάστρια του υπεράκτιου πάρκου να επιλέγει τελικά λύσεις της Siemens Gamesa, επικαλούμενη ζητήματα κυβερνοασφάλειας. Παρόμοιες ανησυχίες έχουν τεθεί και στην Ολλανδία, τη Βρετανία, ενώ η Λιθουανία θέσπισε νομοθεσία που εμποδίζει την εξ αποστάσεως πρόσβαση κινεζικών εταιρειών σε φωτοβολταϊκά πάρκα και άλλες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.

Υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ είχαν πετύχει να αποκλείσουν εταιρείες όπως η Huawei από κρίσιμες υποδομές 5G, οδηγώντας ορισμένες χώρες ακόμη και σε αποξήλωση υφιστάμενου εξοπλισμού. Αν και στην ενέργεια η κινεζική επέκταση — μέσω συμμετοχής σε διαχειριστές δικτύων όπως ο ΑΔΜΗΕ — προηγήθηκε της αμερικανικής αντίδρασης, στις Βρυξέλλες εντείνονται οι συζητήσεις για τον τρόπο περιορισμού της κινεζικής επιρροής στα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα και άλλες υποδομές.