Ήταν η πρώτη φορά που η τεχνητή νοημοσύνη δεν χρησιμοποιήθηκε για διοικητικούς σκοπούς, αλλά για ιερατικό έργο. Οι παρευρισκόμενοι χαρακτήρισαν την εμπειρία «εντυπωσιακή αλλά απρόσωπη»: η AI μπορούσε να αρθρώσει ένα θεολογικό κήρυγμα, αλλά αδυνατούσε να προκαλέσει συγκίνηση.

Εξομολόγηση: Deus in Machina
Στην Ελβετία, η εκκλησία Peterskapelle στη Λουκέρνη δημιούργησε τον «AI Ιησού» – μια διαδραστική οθόνη εξομολόγησης που επικοινωνεί σε 100 γλώσσες, παραθέτει χωρία της Αγίας Γραφής και προτρέπει τον χρήστη σε ενδοσκόπηση. Το εγχείρημα, με το χαρακτηριστικό όνομα Deus in Machina, δίχασε την κοινή γνώμη: για κάποιους αποτέλεσε μια σύγχρονη μορφή ιεραποστολής, ενώ για άλλους ένα επικίνδυνο πείραμα που φλερτάρει με την ύβρη.

Ενώ οι ενορίες δοκιμάζουν τα όρια της τεχνολογίας, το Βατικανό επιχειρεί να προσδώσει θεολογικό υπόβαθρο στη συζήτηση. Με το έγγραφο Antiqua et Nova, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία προσπαθεί να θέσει τα όρια και τη θεολογική διάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Ο Πάπας Φραγκίσκος μιλά για την ανάγκη να αντιμετωπίζεται η AI ως «δώρο και ταυτόχρονα κίνδυνος» – ένα εργαλείο που πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο, όχι να τον αντικαθιστά.

Ο θεολόγος Πάολο Μπενάντι, μέλος του Τάγματος των Φραγκισκανών και σύμβουλος του Πάπα σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης, έχει χαρακτηρίσει την AI «το νέο πεδίο της ηθικής θεολογίας», όπου η πίστη καλείται να συνομιλήσει με τον κώδικα. Ήδη από το 2023, το Βατικανό έχει εγκαινιάσει τη «Rome Call for AI Ethics», ένα διεθνές πλαίσιο αρχών για την ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, με τη συμμετοχή εταιρειών όπως η Microsoft και η IBM, καθώς και κορυφαίων πανεπιστημίων από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Η πίστη υπό το βλέμμα της τεχνητής νοημοσύνης
Στην Ευρωπαϊκή Χριστιανική Διαδικτυακή Διάσκεψη (ECIC) που έγινε φέτος στη Γενεύη, το κεντρικό θέμα ήταν «Τι είναι η αλήθεια; Ηθικά και πρακτικά ζητήματα στη χρήση της AI». Εκπρόσωποι εκκλησιών από όλη την Ευρώπη συζήτησαν πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην επικοινωνία, στη διδασκαλία και ακόμη και στη θεολογία. Το βασικό ερώτημα που αναδείχθηκε ήταν: μπορεί η AI να διαδώσει την αλήθεια, αλλά και να τη διακρίνει;

Μπορεί ένας αλγόριθμος, χωρίς συνείδηση ή βίωμα, να κατανοήσει το μυστήριο του Θεού; Το ερώτημα αυτό, που συνδυάζει θεολογία, φιλοσοφία και τεχνολογία, δείχνει ότι η πίστη δεν μένει πλέον εκτός της ψηφιακής εποχής.

Η Ελλάδα στον ψηφιακό άμβωνα
Μέσα σε αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ελλάδα εισέρχεται δυναμικά στη συζήτηση. Η Ιερά Μητρόπολη Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος παρουσίασε το έργο «ΛΟΓΟΣ – LOGOS», ένα πρωτοποριακό ψηφιακό εργαλείο που αξιοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή έγκυρης γνώσης και ενημέρωσης γύρω από θεολογικά, εκκλησιαστικά και πνευματικά ζητήματα.

Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Εργαστήριο ΤΠΕ ΗΡΩΝ και υπό την ακαδημαϊκή επίβλεψη του Αθανάσιου Δαβαλά, υπεύθυνου Προγραμμάτων Τεχνητής Νοημοσύνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στόχος του είναι να συνδυάσει την τεχνολογική πρόοδο με την ορθόδοξη θεολογική παράδοση.

Ο αλγόριθμος του LOGOS έχει σχεδιαστεί ώστε να αναγνωρίζει και να αποδίδει με ακρίβεια το περιεχόμενο της ορθόδοξης εκκλησιαστικής σκέψης, παρέχοντας στον χρήστη απαντήσεις σε θέματα πίστης και εκκλησιαστικής ζωής με θεολογική συνέπεια και υπευθυνότητα.

Η Μητρόπολη τονίζει ότι το LOGOS δεν αντικαθιστά τον ιερέα ή τον πνευματικό καθοδηγητή ούτε τις αποφάσεις της Εκκλησίας. Αποτελεί βοήθημα – όχι δόγμα. Σκοπός του είναι να λειτουργήσει ως εργαλείο στοχασμού και μάθησης, ενθαρρύνοντας τον πιστό να εμβαθύνει στη διδασκαλία της Εκκλησίας μέσα από τη γλώσσα της σύγχρονης τεχνολογίας.

Με αυτό τον τρόπο, επιχειρεί να αποδείξει ότι η συνεργασία επιστήμης και πίστης μπορεί να γεννήσει νέες μορφές διακονίας, επικοινωνίας και κατανόησης του θείου λόγου στον ψηφιακό κόσμο.