Μετά την καθοριστική ήττα του στις δημοτικές εκλογές του 2024, κυρίως στα συντηρητικά του προπύργια, ο Ερντογάν υιοθέτησε μια απελπισμένη στροφή προς τον αυταρχισμό. Έθεσε υπό κράτηση τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, ενώ οι υπηρεσίες ασφαλείας ξεκίνησαν ευρεία καταστολή, με συλλήψεις και άλλων δημάρχων της αντιπολίτευσης.

Οι σύμμαχοι που τον βοήθησαν να φτάσει στην εξουσία τον εγκατέλειψαν, και ενώ έχει ανάγκη ισχυρών συμμάχων όπως οι Κούρδοι, η κίνηση αυτή είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνη και χωρίς εγγυημένη επιτυχία.

Ταυτόχρονα, η κοινή γνώμη στην Τουρκία παραμένει ιδιαίτερα επιφυλακτική απέναντι στο PKK, ενώ και οι Κούρδοι δεν δείχνουν εμπιστοσύνη στις τουρκικές αρχές.

Παράδοση όπλων και αναγνώριση των Κούρδων

Μια σημαντική εξέλιξη αναμένεται αύριο Παρασκευή, καθώς μέλη του PKK ανακοίνωσαν πως θα αρχίσουν να παραδίδουν τα όπλα τους στην πόλη Σουλεϊμανίγια, στο βόρειο Ιράκ.

Παρότι ο Ερντογάν συνεχίζει να υπογραμμίζει δημόσια τη σημασία της συμφιλίωσης με τους Κούρδους για «μια Τουρκία χωρίς τρομοκρατία», γνωρίζει τους κινδύνους και επισημαίνει πως το σχέδιό του απειλείται από «σαμποτάζ» τόσο εντός της Τουρκίας όσο και μέσα στο ίδιο το PKK.

Σε ομιλία του στο κοινοβούλιο την Τετάρτη, προετοίμασε το έδαφος απέναντι σε πιθανές επιθέσεις από πολιτικούς αντιπάλους λέγοντας: «Σε καμία προσπάθεια για μια Τουρκία χωρίς τρομοκρατία δεν υπάρχει ή μπορεί να υπάρξει κάποιο βήμα που να μειώνει τη μνήμη των ηρώων μας ή να πληγώνει το πνεύμα τους». Συμπλήρωσε πως, με βάση τις αξίες για τις οποίες θυσιάστηκαν οι ήρωες, «θα σώσουμε την Τουρκία από μια συμφορά μισού αιώνα και θα αφαιρέσουμε οριστικά τα αιματηρά δεσμά που μπήκαν στη χώρα μας».

Σε μήνυμά του, ο φυλακισμένος Οτσαλάν τόνισε πως το κίνημα του PKK και η προσπάθεια για ίδρυση κουρδικού κράτους έχουν πλέον ολοκληρωθεί, καθώς ο βασικός στόχος, η αναγνώριση των Κούρδων, έχει επιτευχθεί.

«Η ύπαρξή μας έχει πλέον αναγνωριστεί, επομένως ο πρωταρχικός μας σκοπός έχει επιτευχθεί. Πρόκειται για μια εκούσια μετάβαση από την ένοπλη φάση στη φάση της δημοκρατικής πολιτικής και των δικαιωμάτων. Αυτό δεν είναι ήττα, αλλά ιστορική κατάκτηση», ανέφερε σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα την Τετάρτη.

Από εχθρούς, «φίλοι»

Η σύγκρουση με τους Κούρδους αποτελεί τη σκληρότερη αντιπαράθεση στην ιστορία της Τουρκίας.

Οι Κούρδοι θεωρούνται ο μεγαλύτερος λαός χωρίς κράτος, με εκατομμύρια να ζουν στο Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία, ενώ στην Τουρκία αποτελούν το 15-20% του πληθυσμού.

Από την πλευρά τους, πολλοί Τούρκοι θεωρούν το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση και τον Οτσαλάν, που φυλακίζεται εδώ και περίπου 26 χρόνια, ως δολοφόνο.

Ο «Apo», όπως είναι γνωστός, εκτίει ισόβια κάθειρξη για προδοσία στο απομονωμένο νησί Ιμράλι, στη θάλασσα του Μαρμαρά, που χαρακτηρίζεται ως το «Αλκατράζ της Τουρκίας». Ήταν ο μοναδικός κρατούμενος από το 1999 μέχρι το 2013-2015, όταν στο πλαίσιο ειρηνευτικών πρωτοβουλιών μεταφέρθηκαν και άλλοι Κούρδοι κρατούμενοι.

Η πολιτική του Ερντογάν και του κόμματός του ταλαντεύεται μεταξύ καταστολής και προσέγγισης με τους Κούρδους κατά τα 22 χρόνια στην εξουσία. Οι σκληροπυρηνικοί εθνικιστές της Τουρκίας έχουν κατηγορήσει εδώ και χρόνια το PKK ως απειλή.

Ο βασικός αντίπαλος του Οτσαλάν θεωρείται ο υπερεθνικιστής ηγέτης Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο σημαντικότερος σύμμαχος του Ερντογάν.

Το 2007, ο Μπαχτσελί είχε ζητήσει την εκτέλεση του Οτσαλάν και περίπου δέκα χρόνια πριν είχε επικρίνει τον Ερντογάν για τις προσπάθειές του να διαπραγματευτεί με το PKK.

Όμως, τον περασμένο Οκτώβριο, ο Μπαχτσελί δήλωσε πως το κόμμα του θα συμφωνούσε με την υπό όρους αποφυλάκιση του Οτσαλάν, εφόσον αυτός αποκηρύξει δημόσια στην Εθνοσυνέλευση την ένοπλη δράση και καλέσει τα μέλη του PKK να παραδώσουν τα όπλα τους.

Το Politico επισημαίνει ότι αυτή η στροφή του Μπαχτσελί είναι αξιοσημείωτη. Παρομοιάζει την κατάσταση με το να απευθύνει έκκληση ο Μπενιαμίν Νετανιάχου προς τη Χαμάς.

Στις 27 Φεβρουαρίου, ο Οτσαλάν κάλεσε δημόσια το PKK να παραδώσει τα όπλα και να διαλυθεί.

Το PKK συνεδρίασε και στις 12 Μαΐου ανακοίνωσε το τέλος της ένοπλης δράσης, δηλώνοντας πως «εκπλήρωσαν την ιστορική τους αποστολή».

Η Άγκυρα υποδέχτηκε θετικά αυτή την ανακοίνωση, όμως το σχέδιο Μπαχτσελί-Ερντογάν δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη. Για την επίτευξη μιας μεγάλης συμφωνίας, περισσότεροι Κούρδοι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν στη φυλακή του Οτσαλάν για να ενισχυθεί η ομάδα του.

Επιφυλακτικότητα

Ο Νουρκάν Μπαϊσάλ, Κούρδος ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δήλωσε πως πολλοί Κούρδοι παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στην κυβέρνηση.

«Η κυβέρνηση παρουσιάζει όλη αυτή τη διαδικασία ως προσπάθεια για μια Τουρκία χωρίς τρομοκρατία, περιορίζοντας το ζήτημα μόνο στην παράδοση των όπλων», υπογραμμίζει.

Ο Τούρκος δημοσιογράφος, Ντεμίρ Καρακάνι, επισημαίνει ότι δεν υπάρχει συμφωνία για πολιτικά και πολιτιστικά δικαιώματα των Κούρδων.

Σημειώνει πως η καταστολή της αντιπολίτευσης συνεχίζεται, όπως και οι φυλακίσεις δημάρχων.

Ο Κούρδος πολιτικός ηγέτης Σελχατίν Ντεμιρτάς, σε συνέντευξή του τον Ιούνιο, δήλωσε πως η επίτευξη συμφωνίας για το ζήτημα είναι δύσκολη, δεδομένων των δύσκολων πολιτικών συνθηκών.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Μπαχτσελί, που υποστηρίζει τον Ερντογάν, ήταν ο κύριος εκφραστής της σκληρής στάσης απέναντι στους Κούρδους.

Το κίνημα της Τουρκίας για δημοκρατική λύση στο κουρδικό παραμένει έντονο, αλλά η διαδικασία χρειάζεται χρόνο και ειλικρίνεια.