Σύμφωνα με νέα δασμολογικά μέτρα που δημοσιοποιήθηκαν από τον Λευκό Οίκο, τέσσερις αφρικανικές χώρες –Λιβύη, Νότια Αφρική, Αλγερία και Τυνησία– αντιμετωπίζουν δασμούς από 25% έως 30% στις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ. Επιπλέον, 18 ακόμη χώρες επιβαρύνονται με δασμούς 15%. Οι δασμοί βασίζονται στο εμπορικό ισοζύγιο των χωρών με τις ΗΠΑ και όχι στις χρεώσεις που αυτές επιβάλλουν, όπως είχε εξηγήσει ο Τραμπ τον Απρίλιο, χαρακτηρίζοντάς τους «αμοιβαίους».

Η Νότια Αφρική, μια από τις ισχυρότερες οικονομίες της ηπείρου, αντέδρασε έντονα στον δασμό 30% που της επιβλήθηκε, τονίζοντας πως η απόφαση στηρίχθηκε σε παραπλανητική ερμηνεία των εμπορικών στοιχείων.

Η Κίνα ως εναλλακτικός εταίρος

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον αβεβαιότητας, η Κίνα επιχειρεί να ενισχύσει τη θέση της, προσφέροντας στους αφρικανούς εταίρους της εμπορικά οφέλη. Τον Ιούνιο, το Πεκίνο ανακοίνωσε την πρόθεσή του να καταργήσει τους δασμούς σε εισαγωγές από σχεδόν όλα τα αφρικανικά κράτη με τα οποία συνεργάζεται.

Ο Νοτιοαφρικανός ερευνητής Νέο Λέτσβαλο προέτρεψε τις αφρικανικές χώρες να εξετάσουν σοβαρά τη δυνατότητα να στραφούν πιο δυναμικά προς την Κίνα, την οποία χαρακτήρισε ως «τους επόμενους ΗΠΑ». Σύμφωνα με τον ίδιο, «όσο περισσότερες χώρες αποδεσμεύονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τόσο μεγαλώνει ο γεωπολιτικός χώρος για την Κίνα».

Η απουσία μιας ουσιαστικής εμπορικής συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και αφρικανικών χωρών –παρά τις σχετικές προσπάθειες από την πλευρά της Αφρικής– αναδεικνύει τη χαμηλή προτεραιότητα της ηπείρου για την αμερικανική κυβέρνηση, σύμφωνα με τον Λέτσβαλο. Την αποτυχία αυτή τη χαρακτήρισε «χρυσή ευκαιρία» για την Κίνα να ενισχύσει τη γεωοικονομική της επιρροή.

Δυσμενείς επιπτώσεις σε οικονομίες και κοινωνίες

Οι επιπτώσεις των αμερικανικών δασμών έχουν ήδη γίνει αισθητές, ακόμη και σε πιο φτωχές χώρες της Αφρικής. Στο Λεσότο, η επιβολή 15% δασμού –που προηγουμένως είχε φτάσει έως και το 50%– έχει προκαλέσει σοβαρή οικονομική αναστάτωση. Ο πρωθυπουργός Σάμιουελ Ματεκάνε δήλωσε πως ο συνδυασμός των δασμών με τη μείωση της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας έχει οδηγήσει στην κατάρρευση βιομηχανιών που στο παρελθόν στήριζαν χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Η κυβέρνηση του Λεσότο έχει ήδη κηρύξει διετή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προετοιμαζόμενη για τις επερχόμενες επιπτώσεις. Η κλωστοϋφαντουργία, η οποία βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στις αδασμολόγητες εξαγωγές προς τις ΗΠΑ μέσω παλαιότερης εμπορικής συμφωνίας, πλήττεται ιδιαίτερα.

Παρόμοιοι κίνδυνοι αναμένονται και στη Νότια Αφρική, όπου βιομηχανίες όπως ο κλάδος της αυτοκινητοβιομηχανίας βρίσκονται αντιμέτωπες με πιθανές οικονομικές αναταράξεις.

Μια σχέση με ρίσκα

Ωστόσο, η ενίσχυση της εξάρτησης από την Κίνα δεν είναι χωρίς κινδύνους. Ο Λέτσβαλο προειδοποιεί ότι μια τέτοια στροφή θα μπορούσε να αποβεί επιζήμια, ειδικά για αναδυόμενες βιομηχανίες που ενδέχεται να μην αντέξουν τον ανταγωνισμό των φθηνών κινεζικών προϊόντων.

Σύμφωνα με την οργάνωση China-Global South Project (CGSP), αρκετές εμπορικές συμφωνίες της Κίνας με αφρικανικά κράτη χαρακτηρίζονται από ασυμμετρία υπέρ του Πεκίνου. Οι εξαγωγές της Κίνας προς την Αφρική αφορούν κυρίως μεταποιημένα προϊόντα, ενώ οι αφρικανικές εξαγωγές προς την Κίνα είναι κυρίως πρώτες ύλες, γεγονός που επιτείνει την ανισορροπία.

Κατά τη συνάντησή του με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο πέρυσι, ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα ζήτησε πιο ισορροπημένες εμπορικές σχέσεις με το Πεκίνο.

Ο Λέτσβαλο υπογράμμισε την ανάγκη για εσωτερική ενίσχυση των αφρικανικών οικονομιών, επισημαίνοντας ότι η ταχεία εφαρμογή της Αφρικανικής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου (AfCFTA) θα μπορούσε να ενισχύσει το ενδοαφρικανικό εμπόριο και να περιορίσει την εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις.