Ο κανονισμός SAFE (Security Action For Europe – Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη) εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής επανεξοπλισμού της Ε.Ε. και συνιστά χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 150 δισ. ευρώ. Τα κονδύλια θα διατεθούν, υπό τη μορφή χαμηλότοκων μακροπρόθεσμων δανείων, σε κράτη-μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην ενίσχυση της αμυντικής τους βιομηχανίας.

Για λόγους τόσο γεωπολιτικούς όσο και πρακτικούς, που σχετίζονται με τις υφιστάμενες δυνατότητες παραγωγής εντός της Ε.Ε., ο κανονισμός προβλέπει υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα συμμετοχής και τρίτων χωρών. Το ενδεχόμενο συμμετοχής της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή «πίτα» των εξοπλισμών έχει προκαλέσει ανησυχία στην Αθήνα, με έντονες συζητήσεις γύρω από το αν υπήρξε επαρκής κινητοποίηση για την αποτροπή αυτού του σεναρίου.

Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να δεχθεί –και να επιτρέψει– τη χρηματοδότηση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων, ειδικά από τη στιγμή που η Τουρκία συνιστά διαρκή στρατηγική απειλή για τη χώρα. Το ζήτημα αφορά όχι μόνο την οικονομική ενίσχυση αλλά και την τεχνολογική αναβάθμιση της αμυντικής παραγωγής της Άγκυρας.

Σε απάντηση των ανησυχιών, διπλωματικές πηγές συνοψίζουν τα εξής:

Η συμμετοχή τρίτων χωρών δεν αφορά μόνιμο καθεστώς, αλλά περιορίζεται στη διάρκεια του τετραετούς προγράμματος SAFE.

Η Ελλάδα δεν είχε τη δυνατότητα να εμποδίσει την υιοθέτηση του κανονισμού, καθώς αυτός εγκρίθηκε με ειδική πλειοψηφία και όχι ομόφωνα.

Η ελληνική πλευρά πέτυχε βελτιώσεις που θωρακίζουν νομικά τις προϋποθέσεις συμμετοχής τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία.

Κατάφερε επίσης να συμπεριληφθεί αναφορά στο άρθρο 212 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε., το οποίο προβλέπει ότι απαιτείται ομοφωνία για κάθε διμερή συμφωνία της Ε.Ε. με τρίτη χώρα που επιδιώκει ένταξη στο πρόγραμμα SAFE.

Στην ίδια κατεύθυνση, ο Πρωθυπουργός, σε πρόσφατη συνέντευξή του, υπογράμμισε την ανάγκη για ομοφωνία στις σχετικές διαδικασίες και συνέδεσε το θέμα με τη στάση της Τουρκίας ως προς την άρση του casus belli.

Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο η Τουρκία να επιδιώξει την έμμεση εμπλοκή της, μέσω διμερούς συμφωνίας με την Ε.Ε. ή μέσω της συμμετοχής τουρκικών εταιρειών σε κοινοπρακτικά σχήματα με ευρωπαϊκές εταιρείες. Τέτοιου τύπου συνεργασίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «Δούρειος Ίππος», επιτρέποντας την έμμεση συμμετοχή τουρκικών φορέων στα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα, παρακάμπτοντας τις ρητές προβλέψεις του κανονιστικού πλαισίου.

Ήδη έχουν αναφερθεί παραδείγματα συνεργασιών με εταιρείες από την Ιταλία και την Ισπανία, προκαλώντας επιφυλάξεις για τη δυνατότητα αποκλεισμού τους βάσει των υφιστάμενων διατάξεων.