Γιατί το ΔΝΤ δεν έχει επισημάνει τον βασικό λόγο των σημερινών παγκόσμιων εξωτερικών ανισορροπιών; Σε αντίθεση με όσα φαίνεται να πιστεύει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αυτές οι ανισορροπίες δεν οφείλονται σε δασμούς εισαγωγών ή σε χειραγώγηση συναλλαγματικών ισοτιμιών, αλλά σε ακατάλληλες μακροοικονομικές πολιτικές που ακολουθούν τόσο οι χώρες με ελλείμματα όσο και αυτές με πλεονάσματα.

Οι χώρες με μεγάλα εμπορικά ελλείμματα εφαρμόζουν νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές που τις ωθούν να ξοδεύουν περισσότερα σε κατανάλωση και επενδύσεις απ’ όσα παράγουν. Αντίθετα, εκείνες που έχουν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα ακολουθούν πολιτικές που τις οδηγούν να ξοδεύουν λιγότερα σε κατανάλωση και επενδύσεις από όσα παράγουν. Ή, όπως μας δίδαξε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, οι χώρες με ελλείμματα είναι αυτές όπου οι εθνικές αποταμιεύσεις υπολείπονται των επενδύσεων, ενώ οι χώρες με πλεονάσματα είναι εκείνες όπου οι εθνικές αποταμιεύσεις υπερβαίνουν τις επενδύσεις.

Με αυτή την οπτική, γίνεται εύκολο να κατανοήσουμε γιατί, παρά τους υψηλότερους δασμούς εισαγωγών της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ, το εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ αυξήθηκε περίπου κατά 35% (από 480 δισεκατομμύρια σε 647 δισεκατομμύρια δολάρια) μεταξύ 2016 και 2020. Αυτό συνέβη επειδή οι εμπορικές πολιτικές της κυβέρνησης – δασμοί σε εισαγωγές από την Κίνα και στο ατσάλι και το αλουμίνιο – συνοδεύτηκαν από τον Νόμο για τη Μείωση Φόρων και Δημιουργία Θέσεων Εργασίας του 2017 (TCJA), ο οποίος μείωσε τις εγχώριες αποταμιεύσεις αυξάνοντας το δημοσιονομικό έλλειμμα και αύξησε τις επενδύσεις μέσω κινήτρων σε μορφή χαμηλότερων εταιρικών φόρων.

Η ίδια οπτική βοηθά να κατανοήσουμε γιατί η Κίνα και η Γερμανία διατηρούν σταθερά μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα τα τελευταία χρόνια. Η Κίνα το πετυχαίνει επειδή τα νοικοκυριά της αποταμιεύουν με ασυνήθιστα υψηλό ρυθμό, λόγω της απουσίας κοινωνικού δικτύου ασφάλειας που να τα στηρίζει στην τρίτη ηλικία· η Γερμανία το πετυχαίνει επειδή, μέχρι πολύ πρόσφατα, διατηρούσε έναν «δημοσιονομικό φρένο» που περιορίζει τις δημόσιες δαπάνες, διατηρώντας έτσι υψηλό επίπεδο δημόσιων αποταμιεύσεων.

Προχωρώντας στο 2025, παρά το ανησυχητικό δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ που φτάνει στο 6% του ΑΕΠ, η κυβέρνηση Τραμπ προτείνει άλλη μια μεγάλη φορολογική μείωση που θα το αυξήσει ακόμα περισσότερο. Ο Τραμπ σκοπεύει όχι μόνο να επεκτείνει τον TCJA, αλλά και να καταργήσει τους φόρους εισοδήματος στα φιλοδωρήματα και στις υπερωρίες, και να παρέχει φορολογική έκπτωση 4.000 δολαρίων για όσους είναι άνω των 65 ετών. Σύμφωνα με την Επιτροπή για έναν Υπεύθυνο Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό, αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να προσθέσουν πάνω από 5 τρισεκατομμύρια δολάρια στο δημοσιονομικό έλλειμμα την επόμενη δεκαετία. Για άλλη μια φορά, ένα μεγαλύτερο δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να διευρύνει το εξωτερικό εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ για λόγους παρόμοιους με εκείνους που το αύξησαν κατά την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ.

Λοιπόν, πού είναι το ΔΝΤ; Γιατί δεν κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους κινδύνους που οι φορολογικές μειώσεις Τραμπ θα μπορούσαν να επιφέρουν στην παγκόσμια οικονομία, αν υλοποιηθούν; Μια περαιτέρω διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να οδηγήσει την κυβέρνηση Τραμπ να εντείνει την πολιτική αντιποίνων με δασμούς εισαγωγών. Και αν το κάνει, οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ αναμένεται να ανταποδώσουν, οδηγώντας σε καταστροφικές για την οικονομία πολιτικές «φτωχοποιήστε τον γείτονα», όπως αυτές που αποδείχθηκαν τόσο καταστροφικές τη δεκαετία του 1930.

Πέρα από την προειδοποίηση για τη πιθανή επιδείνωση των εξωτερικών ανισορροπιών λόγω του διευρυμένου δημοσιονομικού ελλείμματος των ΗΠΑ, το ΔΝΤ θα έπρεπε να καταρτίζει ένα σχέδιο για την επίλυση των σημερινών παγκόσμιων ανισορροπιών με τρόπο που να μην προκαλέσει παγκόσμια ύφεση. Μια τέτοια προσπάθεια θα μπορούσε να περιλαμβάνει συστάσεις για το πώς οι ΗΠΑ μπορούν να αποκαταστήσουν την τάξη στα δημόσια οικονομικά τους· πώς η Κίνα μπορεί να αυξήσει την κατανάλωση των νοικοκυριών μέσω βελτιωμένου κοινωνικού δικτύου ασφάλειας· και πώς η Γερμανία μπορεί να τονώσει τις επενδύσεις στην Ευρώπη μέσω σημαντικής αύξησης των δημόσιων δαπανών.

Κατά την κρίση δημοσίου χρέους στην Ευρωζώνη το 2010, το ΔΝΤ διαδραμάτισε χρήσιμο ρόλο τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην παρακολούθηση οικονομικών προγραμμάτων που βοήθησαν τις χώρες μέλη της Ευρωζώνης να αποκαταστήσουν την εξωτερική και εσωτερική οικονομική ισορροπία. Αν υπήρξε ποτέ στιγμή που έπρεπε να παίξει παρόμοιο ρόλο στην άσκηση αποτελεσματικής πολυμερούς οικονομικής εποπτείας, αυτή είναι τώρα. Η παγκοσμιοποίηση κινδυνεύει πραγματικά να καταρρεύσει, και ένας από τους κορυφαίους θεσμούς της είναι εξαφανισμένος.

Desmond Lachman, ανώτερος ερευνητής στο American Enterprise Institute, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Ανάπτυξης Πολιτικής και Επανεξέτασης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και πρώην επικεφαλής στρατηγικός αναλυτής αναδυόμενων αγορών στη Salomon Smith Barney.

Πηγή: Project Syndicate