Οι πηγές ανησυχίας

Οι κεντρικές τράπεζες έχουν βάσιμους λόγους να ανησυχούν. Η παραδοσιακή μορφή επιρροής τους στις πληρωμές της ευρωζώνης, δηλαδή τα μετρητά, υποχωρεί σταθερά. Το 2024, μόνο στο 52% των συναλλαγών χρησιμοποιήθηκαν κέρματα και τραπεζογραμμάτια, έναντι 72% πέντε χρόνια νωρίτερα, σύμφωνα με την ΕΚΤ. Παράλληλα, το 12% των επιχειρήσεων αρνήθηκε το 2024 να δεχτεί μετρητά — ποσοστό τριπλάσιο σε σχέση με μόλις τρία χρόνια πριν.

Από μόνο του αυτό δεν θα ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικό, πέραν όσων θεωρούν τα μετρητά «τυπωμένη ελευθερία». Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οι εναλλακτικές λύσεις στα μετρητά ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από εταιρείες εκτός Ευρώπης. Αμερικανικοί κολοσσοί, όπως η Visa, η Mastercard και η PayPal, κυριαρχούν στις ψηφιακές πληρωμές.

Απουσία ευρωπαϊκού συστήματος ψηφιακών πληρωμών

Τρεις από τις τέσσερις χώρες της ευρωζώνης δεν διαθέτουν εγχώριο σύστημα λιανικών ψηφιακών πληρωμών. Παράλληλα, τα stablecoins — ψηφιακά tokens που συνδέονται με κρατικά νομίσματα — λειτουργούν κυρίως σε δολάρια, εκδίδονται από ιδιωτικές εταιρείες και υποστηρίζονται πολιτικά από τις ΗΠΑ. Η ταχεία εξάπλωσή τους δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις για τη νομισματική πολιτική στην Ευρώπη.

Το ενδεχόμενο η «ραχοκοκαλιά» του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος να εξαρτάται από ξένους παρόχους είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό σε μια περίοδο που η Ουάσιγκτον επιδιώκει ενεργά την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων, ακόμη και μέσω οικονομικής πίεσης. Φανταστείτε, για παράδειγμα, έναν Αμερικανό πρόεδρο που θα συνέδεε πολιτικές απαιτήσεις με απειλή απαγόρευσης των αμερικανικών εταιρειών πληρωμών στην Ευρώπη.

Η απάντηση της ΕΚΤ και το αίνιγμα του ψηφιακού ευρώ

Η ΕΚΤ θεωρεί ότι η λύση στο πρόβλημα είναι ένα ψηφιακό ευρώ — το ηλεκτρονικό ισοδύναμο των κερμάτων και τραπεζογραμματίων, με τους ίδιους κανόνες νόμιμου χρήματος και χρήση τόσο σε φυσικά καταστήματα όσο και online. Στόχος είναι η εισαγωγή του εντός της δεκαετίας, εφόσον δοθεί η απαραίτητη νομοθετική έγκριση.

Ωστόσο, η ιδέα αυτή συναντά ισχυρές αντιδράσεις από μια ομάδα μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, όπως η Deutsche Bank, η BNP Paribas και η ING. Οι τράπεζες αυτές ηγούνται μιας εκστρατείας κατά του ψηφιακού ευρώ, την οποία στηρίζει και ο ευρωβουλευτής που αξιολόγησε το σχέδιο εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το ψηφιακό ευρώ έναντι του Wero

Οι επικριτές ζητούν μια περιορισμένη εκδοχή του ψηφιακού ευρώ, υποστηρίζοντας ότι διαφορετικά θα αποδυναμώσει την πιο πρόσφατη προσπάθεια του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα να δημιουργήσει έναν δικό του ανταγωνιστή απέναντι στους αμερικανικούς κολοσσούς: το Wero.

Το Wero, που ξεκίνησε το 2024, αναφέρει ότι διαθέτει ήδη πάνω από 46 εκατομμύρια χρήστες. Προς το παρόν λειτουργεί κυρίως για πληρωμές μεταξύ ιδιωτών, αλλά φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε πλήρως αυτόνομο ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών που θα ανταγωνίζεται τις Visa, Mastercard και PayPal.

Από την πλευρά της, η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι το ψηφιακό ευρώ δεν θα λειτουργήσει ως ανταγωνιστής, αλλά ως υποδομή πάνω στην οποία μπορούν να χτίσουν οι ιδιωτικοί φορείς. Παρ’ όλα αυτά, λόγω της πολυπλοκότητας των συστημάτων πληρωμών, ακόμη και η εντύπωση ενδεχόμενου ανταγωνισμού μπορεί να επιβραδύνει την υιοθέτηση του Wero. Το φαινόμενο δικτύου — όπου η χρησιμότητα ενός συστήματος αυξάνεται όσο περισσότεροι το χρησιμοποιούν — λειτουργεί αποτρεπτικά όταν υπάρχει αβεβαιότητα.

Το πρόβλημα του χρονοδιαγράμματος

Οι επιχειρήσεις είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν το Wero όσο αυξάνονται οι χρήστες του, ενώ οι καταναλωτές το χρησιμοποιούν πιο συχνά όταν πολλαπλασιάζονται οι έμποροι που το δέχονται. Πρόκειται για το κλασικό δίλημμα «κότας και αυγού».

Με δεδομένο ότι το Wero κυκλοφορεί ήδη, ενώ η κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ δεν αναμένεται πριν από το 2029, η ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να καθυστερήσει σε ένα πεδίο κρίσιμης στρατηγικής σημασίας.