Μόνιμες μειώσεις και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα

Η διάρκεια και η σταθερότητα του μέτρου καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά του. Οι μόνιμες μειώσεις ΦΠΑ έχουν ισχυρότερο θετικό αντίκτυπο, καθώς ενισχύουν τις προσδοκίες, προσφέρουν προβλεψιμότητα και στηρίζουν την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής. Παράλληλα, οδηγούν σε περίπου διπλάσια μετακύλιση στις τελικές τιμές σε σύγκριση με τις βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις, αφού διευκολύνουν τον επιχειρηματικό προγραμματισμό.

Ωστόσο, ακόμη και υπό ευνοϊκές συνθήκες, το όφελος που τελικά περνά στον καταναλωτή φτάνει μόλις το 19% με 25% μέσα σε έναν χρόνο. Το υπόλοιπο ποσοστό απορροφάται συνήθως από τις επιχειρήσεις, οι οποίες, όταν υπάρχει περιορισμένος ανταγωνισμός, προτιμούν να διατηρήσουν τις μειώσεις ως επιπλέον περιθώριο κέρδους, αντί να μειώσουν τις τιμές.

Ο ρόλος του ανταγωνισμού

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι ο βαθμός ανταγωνισμού στην αγορά αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αποτελεσματικότητα μιας μείωσης ΦΠΑ. Σε ανοιχτές, ανταγωνιστικές οικονομίες με ευελιξία τιμών και πολλαπλές επιλογές για τον καταναλωτή, οι μειώσεις ΦΠΑ ενσωματώνονται γρηγορότερα και πληρέστερα. Αντίθετα, σε ολιγοπωλιακές αγορές με υψηλά κόστη μεταστροφής ή περιορισμένη χρήση εγχώριων εισροών, η επίδραση του μέτρου είναι αισθητά πιο περιορισμένη.

Απαραίτητη μια ολοκληρωμένη στρατηγική

Το βασικό συμπέρασμα της Τράπεζας της Ελλάδος είναι σαφές: ο ΦΠΑ μπορεί να συμβάλει επικουρικά στον περιορισμό του πληθωρισμού, αλλά δεν επαρκεί από μόνος του. Χρειάζεται να εντάσσεται σε μια συνολική, καλά σχεδιασμένη στρατηγική, με παράλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα μειώνουν τις αγκυλώσεις της αγοράς και θα βελτιώνουν τη λειτουργία της.

Η ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου, η διαφάνεια, η στήριξη της εγχώριας παραγωγής και η τόνωση του υγιούς ανταγωνισμού αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για να υπάρξει ουσιαστική αποκλιμάκωση τιμών. Σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός παραμένει ανθεκτικός, παρά τη μερική αποκλιμάκωση των διεθνών τιμών ενέργειας και πρώτων υλών, η ανάγκη για συντονισμένες και τεκμηριωμένες παρεμβάσεις είναι πιο επιτακτική από ποτέ.