Ο χρυσός επανέρχεται δυναμικά στο επίκεντρο της νομισματικής στρατηγικής των κεντρικών τραπεζών. Σύμφωνα με στοιχεία του World Gold Council και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), το ποσοστό του χρυσού στα συνολικά συναλλαγματικά αποθέματα των χωρών (εξαιρουμένων των ΗΠΑ) ξεπέρασε το 20%, το υψηλότερο επίπεδο από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει μια διπλή δυναμική: από τη μία πλευρά, τις αυξημένες αγορές χρυσού από πολλές κεντρικές τράπεζες, και από την άλλη, τη σημαντική άνοδο της τιμής του χρυσού, που έχει ενισχύσει την αξία των υφιστάμενων αποθεμάτων.

Από την πτώση της δεκαετίας του ’90 στη σταδιακή ανάκαμψη

Τις δεκαετίες του 1970 και 1980, ο χρυσός αντιπροσώπευε πάνω από το 50% των παγκόσμιων αποθεματικών εκτός ΗΠΑ, αντανακλώντας την κληρονομιά του συστήματος Bretton Woods και τη στενή σύνδεση νομισμάτων–χρυσού.

Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και καθ’ όλη τη δεκαετία του 1990, η μετάβαση σε πιο ρευστά αποθεματικά –κυρίως δολάρια και κρατικά ομόλογα– οδήγησε σε θεαματική μείωση του μεριδίου του χρυσού, κάτω από το 10% στις αρχές του 2000.

Έκτοτε, η πορεία αντιστράφηκε. Από το 2010 και μετά, το πολύτιμο μέταλλο έχει αρχίσει να ανακτά σταθερά έδαφος στα χαρτοφυλάκια των νομισματικών αρχών, ενώ η άνοδος της τελευταίας διετίας ήταν ιδιαίτερα έντονη.

Δύο βασικοί παράγοντες ανόδου

Αύξηση των αγορών χρυσού

Οι κεντρικές τράπεζες σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία και η Πολωνία έχουν προχωρήσει σε καθαρές αγορές χρυσού ρεκόρ τα τελευταία χρόνια. Στόχος τους είναι η μείωση της εξάρτησης από το δολάριο, η διαφοροποίηση κινδύνου και η ενίσχυση της νομισματικής ασφάλειας σε περιόδους γεωπολιτικής αβεβαιότητας.

Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας έχει αυξήσει τα αποθέματά της για περισσότερους από δεκαπέντε συνεχόμενους μήνες, ενώ και η Τουρκία έχει ενισχύσει τη θέση της παράλληλα με την αποδυνάμωση της λίρας.

Άνοδος της τιμής του χρυσού

Η τρέχουσα αύξηση του ποσοστού του χρυσού στα αποθεματικά δεν οφείλεται μόνο στις αγορές. Η εκρηκτική άνοδος των τιμών του χρυσού, που το 2025 διαμορφώνεται κοντά στα 2.400 δολάρια ανά ουγγιά, έχει αυξήσει δραστικά την αξία των ήδη κατεχόμενων αποθεμάτων.

Έτσι, ακόμη και χωρίς νέες αγορές, ο λόγος της αξίας του χρυσού προς το σύνολο των αποθεματικών αυξάνεται. Με άλλα λόγια, η ανατίμηση του μετάλλου ενισχύει αυτόματα τη «στάθμισή» του στα διεθνή χαρτοφυλάκια.

Ο ρόλος της γεωπολιτικής και της νομισματικής αβεβαιότητας

Η επαναξιολόγηση του ρόλου του χρυσού δεν είναι τυχαία. Οι διεθνείς κυρώσεις, οι εμπορικοί πόλεμοι, και η ένταση στις σχέσεις Δύσης–Ανατολής έχουν ενισχύσει την επιθυμία πολλών χωρών να διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία εκτός του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, η μεταβλητότητα των επιτοκίων, οι πληθωριστικές πιέσεις και η αστάθεια των νομισμάτων έχουν αναδείξει τον χρυσό σε βασικό εργαλείο αντιστάθμισης κινδύνου και αποθήκευσης αξίας.

Αν και το δολάριο εξακολουθεί να κυριαρχεί, το γεγονός ότι ο χρυσός πλησιάζει πλέον το ένα τέταρτο των παγκόσμιων αποθεματικών αποτελεί ένδειξη μιας σιωπηλής μετατόπισης στην παγκόσμια νομισματική ισορροπία.

Οι προοπτικές

Αν η τρέχουσα πορεία συνεχιστεί, το μερίδιο του χρυσού στα αποθεματικά ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω, ιδίως αν οι τιμές διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμείνουν.

Η αυξανόμενη ζήτηση από τις κεντρικές τράπεζες λειτουργεί ήδη στηρίζοντας τις τιμές, ενώ η επαναξιολόγηση του ρόλου του χρυσού ως στρατηγικού αποθεματικού μέσου ενδέχεται να σηματοδοτεί μια πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή στη διεθνή νομισματική αρχιτεκτονική.

Η άνοδος του χρυσού πάνω από το 20% των παγκόσμιων αποθεματικών δεν προκύπτει απλώς από «μανία αγορών». Αντικατοπτρίζει την προσαρμογή των κεντρικών τραπεζών σε έναν πιο ασταθή και πολυπολικό κόσμο, όπου ο χρυσός λειτουργεί και πάλι ως πυλώνας εμπιστοσύνης, ασφάλειας και νομισματικής ανεξαρτησίας.

Η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται — αλλά αυτή τη φορά, ο χρυσός επιστρέφει όχι ως κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά ως στρατηγική επιλογή για το μέλλον.