|
Και στις
δύο περιπτώσεις οι ισραηλινοί μηχανισμοί
αποτροπής μιας τέτοιας μαζικής –τηρουμένων των
αναλογιών– επίθεσης αποκοιμήθηκαν. Οι ισραηλινές
μυστικές υπηρεσίες έπεσαν θύματα παραπλάνησης. Η
ισραηλινή αποτροπή κατέρρευσε και το Ισραήλ, από
χώρα που φημιζόταν για τα δικά του αιφνιδιαστικά
πλήγματα, όπως κατέδειξαν οι επιχειρήσεις του
κατά τον πόλεμο του Σουέζ το 1956 και τον πόλεμο
των 6 ημερών το 1967, δέχθηκε πολύνεκρες
αιφνιδιαστικές επιθέσεις σε εδάφη που βρίσκονταν
υπό τον έλεγχό του. Κάπου εδώ, ωστόσο, οι
ομοιότητες τελειώνουν και αναδεικνύεται μια
σειρά από πολύ σημαντικότερες διαφορές, που
εξηγούν αφενός γιατί η Χαμάς υπέπεσε στο
μεγαλύτερο στρατηγικό σφάλμα της πορείας της και
αφετέρου γιατί δεν πρόκειται να υπάρξει καμία
παναραβική συσπείρωση είτε σε στρατιωτικό είτε
σε ενεργειακό επίπεδο που θα προστρέξει να
βοηθήσει τη Χαμάς και τη Γάζα.
1. Το
1973 το Ισραήλ κλήθηκε να αντιμετωπίσει τρεις
οργανωμένους τακτικούς στρατούς: τον ιρακινό,
που πολέμησε μαζί με τον συριακό στο μέτωπο του
Γκολάν και τον αιγυπτιακό στο μέτωπο του Σουέζ,
οι οποίοι είχαν μεγάλο βαθμό εσωτερικής αλλά και
παναραβικής νομιμοποίησης για τις επιθετικές
τους ενέργειες και τον εθνικοαπελευθερωτικό τους
χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει με τη Χαμάς η
οποία επιτέθηκε σε ισραηλινό έδαφος που ουδέποτε
διεκδίκησαν οι Παλαιστίνιοι μετά το 1948, ενώ
επιτέθηκε κυρίως κατά αμάχων και όχι των
ισραηλινών στρατευμάτων.
2. Οι
επιθέσεις της Χαμάς μπορεί να χαροποίησαν την
ισλαμιστική αραβική κοινή γνώμη, αλλά δεν
φαίνεται να χαροποίησαν τις φιλοδυτικές αραβικές
κυβερνήσεις. Περισσότερο φαίνεται να πανηγύρισε
για τις επιθέσεις η ιρανική και η τουρκική
κυβέρνηση και οι αντίστοιχες κοινές γνώμες, σε
μαζικές εκδηλώσεις αλληλεγγύης που διοργανώθηκαν
σε Αγκυρα και Τεχεράνη, παρά οι αραβικές
κυβερνήσεις των χωρών του Κόλπου ή των άμεσων
γειτόνων του Ισραήλ. Ο λόγος είναι πολύ απλός
και σχετίζεται με την πολυδιάσπαση των αραβικών
δυνάμεων σε πολλά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης
της ειρήνευσης – εξομάλυνσης των σχέσεών τους με
το Ισραήλ, δρόμο που πήρε πρώτη η Αίγυπτος το
1978 για να ακολουθήσει το 1994 η Ιορδανία
(ανεπίσημα τον είχε ήδη ακολουθήσει από το 1970)
και πιο πρόσφατα οι χώρες που συνυπέγραψαν τις
συμφωνίες του Αβραάμ το 2020. Η πολυδιάσπαση
αυτή υπογραμμίζεται και από την ανοικτή
εχθρότητα που έχουν επιδείξει περιοδικώς κατά
της Χαμάς, δηλαδή της Παλαιστινιακής
Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όχι μόνον η Αίγυπτος
και η Ιορδανία αλλά και η ίδια η Σαουδική
Αραβία. Ο αγώνας της Αιγύπτου και της Συρίας να
απελευθερώσει αραβικά εδάφη που το Ισραήλ
κατέλαβε μόλις το 1967 είχε παναραβικό βαθμό
νομιμοποίησης και υποστήριξης. Η Χαμάς στην
πραγματικότητα δεν εκφράζει καν το σύνολο των
Παλαιστινίων.
3. Η
επίθεση του Ανουάρ Σαντάτ κατά του Ισραήλ ήταν
προσυμφωνημένη και συντονισμένη, όχι μόνον με
τον Ασαντ, αλλά και τον βασιλέα της Σαουδικής
Αραβίας και είχε σαφώς προδιαγεγραμμένο πολιτικό
στόχο, την ανάκτηση της εδαφικής ακεραιότητας
της Αιγύπτου μέσω μιας υποχρεωτικής
διαπραγμάτευσης με το Ισραήλ υπό την αιγίδα των
ΗΠΑ, που θα εκμηδένιζε τη σοβιετική επιρροή στην
Αίγυπτο, κάτι το οποίο ο Σαντάτ είχε αφήσει να
φανεί προς τους Αμερικανούς με έξυπνο τρόπο,
πολύ πριν διαβεί τη διώρυγα του Σουέζ. Η επίθεση
της Χαμάς δεν είχε κανέναν πολιτικό στόχο. Ηταν
ένα τυφλό χτύπημα μίσους, που δεν μπορεί να
οδηγήσει σε καμιά μορφή διαπραγμάτευσης που να
την περιλαμβάνει, ενώ η Χαμάς φαίνεται να μην
είχε προειδοποιήσει κανέναν για το χτύπημά της
κατά του Ισραήλ, ενδεικτικό της στρατηγικής της
απομόνωσης στην περιοχή.
4. Ο
πόλεμος του Γιομ Κιπούρ δεν κρίθηκε μόνον στα
πεδία των μαχών. Κρίθηκε ως επί το πλείστον σε
ένα ασύμμετρο επίπεδο, εκείνο της γεωπολιτικής
επιστράτευσης της συλλογικής αραβικής
πετρελαϊκής ισχύος, που οργάνωσε το πλέον
επιτυχημένο εμπάργκο στην ιστορία της
βιομηχανίας υδρογονανθράκων, απομονώνοντας τις
ΗΠΑ από σχεδόν όλους τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ
και τη βορειοανατολική Ασία, υποχρεώνοντας την
Ουάσιγκτον να παρέμβει διπλωματικά προκειμένου
να σταματήσει το εμπάργκο και μέσω των συμφωνιών
Σινά 1 και 2 να οδηγηθούμε στην πρώτη χωριστή
συνθήκη ειρήνευσης Ισραήλ – Αράβων, τη συνθήκη
του Καμπ Ντέιβιντ, που αποτελεί μέχρι και σήμερα
έναν από τους θεμέλιους λίθους του περιφερειακού
συστήματος ασφαλείας.
Αν και
σήμερα το Ιράν και η ισλαμιστική κυβέρνηση της
Δυτικής Λιβύης, που ελέγχεται από τη
φιλοτουρκική Μουσουλμανική Αδελφότητα στην
Τρίπολη, φλυαρούν αναφορικά με το ενδεχόμενο
μιας τέτοιας ενέργειας, ούτε η Σαουδική Αραβία
ούτε ο ΟΠΕΚ, ο ΟΑΠΕΚ ή ο ΟΠΕΚ+ φαίνεται να έχουν
την παραμικρή διάθεση να προβούν σε μια τέτοια
ενέργεια ή κάποια άλλη ενέργεια που θα μπορούσε
να βοηθήσει τους Παλαιστινίους, εκβιάζοντας
πετρελαϊκά τη Δύση. Ακόμη και να το έκαναν,
αποκόπτοντας τις ΗΠΑ από τους συμμάχους της ως
προς το Παλαιστινιακό, οι ΗΠΑ είναι σχεδόν
πετρελαϊκά αυτάρκεις, ενώ η Ε.Ε. παραμένει, όπως
αναμενόταν, πολύ διχασμένη και πολύ αδύναμη για
να επηρεάσει κατά οποιονδήποτε ουσιαστικό τρόπο
τις εξελίξεις στη Γάζα. Πέραν αυτού η σημασία
του πετρελαίου επί του συνόλου της παγκόσμιας
ενεργειακής κατανάλωσης είναι πολύ μικρότερη
(περί το 32%) συγκριτικά με το ποσοστό του 1973,
που ξεπερνούσε το 56%.
*Ο δρ
Θεόδωρος Τσακίρης είναι αναπληρωτής καθηγητής
Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής
Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
** Το
άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της
Κυριακής. |
