|
Αντί για
συνεργασία για την αποκατάσταση λειτουργικών
ισορροπιών στις σχέσεις των μελών της παγκόσμιας
κοινότητας με στόχο την αντιμετώπιση των
πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων (π.χ. κλιματική
αλλαγή, ρύπανση του περιβάλλοντος κ.λ.π.)
ευδοκιμούν οι αδιέξοδοι ανταγωνισμοί για την
προώθηση οικονομικών και γεωπολιτικών
συμφερόντων, οι οποίοι όμως δεν καλύπτουν τις
ανάγκες της δυναμικής της εξέλιξης, αλλά
παράγουν ακόμη περισσότερες και πιο έντονες
ανισορροπίες, όπως στην περίπτωση της
διαχείρισης των προβλημάτων στη Μέση Ανατολή,
που θα αυξήσει ακόμη περισσότερο τις μαζικές
μετακινήσεις πληθυσμών.
Βέβαια
ακόμη και ο κίνδυνος γενίκευσης της ανάφλεξης
στην περιοχή δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη όχι
μόνο από τις χώρες, που συνορεύουν με το Ισραήλ
αλλά ούτε και από τις ισχυρές γεωπολιτικά και
οικονομικά χώρες, όπως είναι οι Ηνωμένες
Πολιτείες Αμερικής, για τις οποίες προτεραιότητα
έχει η προώθηση των συμφερόντων τους.
Για
παράδειγμα οι πωλήσεις όπλων έχουν αυξηθεί
κάθετα. Το 2022 δαπανήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο
για όπλα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή 23%
αύξηση σε σύγκριση με το 2021. Οι Ηνωμένες
Πολιτείες Αμερικής διαχειρίζονται το 45% των
πωλήσεων όπλων σε πλανητικό επίπεδο.
Τρία
δισεκατομμύρια δολάρια ήταν η στρατιωτική
βοήθεια, που δόθηκε το 2022 στο Ισραήλ και 10
δισεκατομμύρια η έκτακτη βοήθεια. Έχει δε
ενδιαφέρον, ότι τα δυο τελευταία χρόνια τα έσοδα
από πωλήσεις αεροπλάνων F-35 της εταιρείας
Lockheed Martin σε αρκετές χώρες, όπως η
Ελβετία, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Τσεχία, ο
Καναδάς, η Νότια Κορέα και η Ελλάδα, ήταν 50
δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτά τα
στοιχεία είναι αποκαλυπτικά σε σχέση με τις
προτεραιότητες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
στον γεωπολιτικό και στον οικονομικό τομέα.
Σε
ανάλογη τροχιά σε σχέση με την κυρίαρχη
γεωπολιτική οπτική κινούνται και τα κράτη-μέλη
του μορφώματος των BRICS. Σε σύγκριση με τις
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και τα μέλη των G7
αξιοποιούν περισσότερο το οικονομικό πεδίο για
την διεύρυνση της γεωπολιτικής τους
δραστηριοποίησης και επιρροής.
Η
ιστορική διαδρομή των BRICS (τα γράμματα είναι
τα αρχικά των πρώτων 5 ιδρυτικών μελών) αρχίζει
το 2001 με την συμμετοχή της Βραζιλίας, της
Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και λίγο αργότερα
της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης. Στόχος ήταν η
αξιοποίηση της παγκοσμιοποίησης για την
αποκόμιση οικονομικού οφέλους.
Η πορεία
αυτού του μορφώματος είναι ανοδική και
αποδυναμώνει την επιρροή των G7 σε παγκόσμιο
επίπεδο. Σύμφωνα με μελέτη του Institute for
International Political Studies (ISPI) με έδρα
το Μιλάνο στην Ιταλία και πρόεδρο τον Gianpiero
Massolo, η οποία βασίζεται σε στοιχεία του
Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το 1992 το ΑΕΠ
(Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) των G7 ήταν 46% και
των BRICS 18%. Το 2018 το ΑΕΠ και των δυο
ισορροπεί στο 32% και οι προβλέψεις για το 2028
είναι για τους G7 28% και για τους BRICS 34%.
Αυτή η
ανοδική οικονομική πορεία λειτούργησε ως
αφετηρία για την ένταξη στους BRICS από το 2024
και άλλων 6 κρατών (Σαουδική Αραβία, Ιράν,
Αιθιοπία, Αίγυπτος, Αργεντινή και Ηνωμένα
Αραβικά Εμιράτα), ενώ επιθυμούν να ενταχθούν και
άλλες 40 χώρες στους BRICS, οι οποίοι τώρα
παράγουν το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου
και ο πληθυσμός τους είναι το 42% του παγκόσμιου
πληθυσμού.
Η
δυναμική, που αναπτύσσεται με σημείο αναφοράς
την οικονομική δραστηριότητα σε συνθήκες
παγκοσμιοποίησης, εκφράζεται και στο γεωπολιτικό
πεδίο με τοποθετήσεις ανάλογα με το όφελος, που
μπορεί να υπάρξει και τον βαθμό άσκησης επιρροής
για την διαμόρφωση γεωπολιτικών ισορροπιών.
Για
παράδειγμα η Κίνα ανησυχεί για την κατάσταση στη
Μέση Ανατολή και προωθεί την επίτευξη συμφωνίας
για την «κατάπαυση του πυρός» και την δημιουργία
παλαιστινιακού κράτους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες
Αμερικής, ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, η
Ιταλία και η Μεγάλη Βρετανία επιβεβαιώνουν την
υποστήριξη τους στο Ισραήλ και το δικαίωμα του
στην αυτοάμυνα και απαιτούν από την Hamas πολύ
σωστά την απελευθέρωση των αιχμαλώτων άμαχων
πολιτών και από το Ισραήλ την συμπόρευση για την
παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους
Παλαιστίνιους. Δεν απαιτούν όμως σεβασμό της
ανθρώπινης ζωής και από το Ισραήλ, του οποίου η
δραστηριότητα στη Γάζα προκαλεί τον θάνατο
χιλιάδων ανθρώπων. Σύμφωνα με την Unicef μεταξύ
αυτών είναι και 2.360 παιδιά, που σκοτώθηκαν τις
πρώτες 18 ημέρες του πολέμου.
Παράλληλα ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών
Antony Blinken φοβάται επέκταση της σύγκρουσης
με την εμπλοκή και άλλων δυνάμεων από το ένα
μέρος και από το άλλο τονίζει, ότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες Αμερικής θα είναι παρούσες με
ενισχυμένες δυνάμεις στην περιοχή έτοιμες να
παρέμβουν. Αυτή η οπτική όμως δεν απομακρύνει
τον κίνδυνο γενικότερης εμπλοκής και άλλων
αραβικών χωρών στην αντιπαράθεση με παρενέργεια
την πρόκληση πετρελαϊκής κρίσης σε παγκόσμιο
επίπεδο και καταστροφικές επιπτώσεις στην
παγκόσμια οικονομία (Joseph Stiglitz, tovima
online, 24.10.2023).
Στην
Ευρωπαϊκή Ένωση βέβαια δεν υπάρχει ενιαία οπτική
για τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Υπάρχουν χώρες,
όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, που θεωρούν την
στάση του Ισραήλ νόμιμη αυτοάμυνα και άλλες,
όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και το Βέλγιο, που
βλέπουν με κριτική διάθεση την στάση του Ισραήλ
και απαιτούν «κατάπαυση του πυρός» για
ανθρωπιστικούς λόγους. Η έλλειψη ενιαίας
ευρωπαϊκής ταυτότητας και στρατηγικής ως προς
τον ρόλο της στο γεωπολιτικό πεδίο είναι
εμφανής.
Αυτές οι
συνθήκες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ανησυχητικές
και δείχνουν τον υψηλό βαθμό διακινδύνευσης και
αδυναμίας λειτουργικής και βιώσιμης συμπόρευσης
των κοινωνιών στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη
πραγματικότητα, η οποία στηρίζεται στην
αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.
Πολύ
χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «Σύνοδος για
την Ειρήνη στο Κάϊρο» (Cairos Summit for Peace)
στις 21.10.2023. Παρά τις εκκλήσεις του Γενικού
Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Antonio
Guterres για άμεση ανάληψη δράσης για τον
τερματισμό «του εφιάλτη» στη Μέση Ανατολή οι
εκπρόσωποι των δυτικών και των αραβικών χωρών
δεν συμφώνησαν για την έκδοση κοινού
ανακοινωθέντος.
Ο
βασιλιάς της Ιορδανίας Abdullah δήλωσε, ότι ο
εξαναγκασμός ή εσωτερικός εκτοπισμός των
Παλαιστινίων θα μπορούσε να θεωρηθεί έγκλημα
πολέμου. Ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής
Mahmoud Abbas τόνισε, ότι «δεν θα φύγουμε, θα
παραμείνουμε στα εδάφη μας». Η Γαλλία ζήτησε την
οργάνωση ενός ανθρωπιστικού διαδρόμου και η
μεγάλη Βρετανία οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ
να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση.
Εκείνο,
που δεν έκαναν όλοι, είναι να αναζητήσουν
συγκλίσεις και να κάνουν συμβιβασμούς για την
πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού
συμφέροντος και των δυο αντιμαχόμενων πλευρών σε
συνθήκες ειρήνης.
Τόσο η
πολιτική διαχείριση της κρίσης στη Μέση Ανατολή
όσο και οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί, που
διαμορφώνονται, παράγουν υψηλό βαθμό
διακινδύνευσης από το ένα μέρος, ενώ
εργαλειοποιούν την ανθρώπινη ζωή για την
προώθηση συστημικών συμφερόντων χωρίς βιώσιμη
προοπτική από το άλλο μέρος.
Ταυτοχρόνως οι κοινωνίες σε ρόλο θεατή και όχι
συλλογικού υποκειμένου με άποψη εξαντλούν την
οπτική προσέγγισης αυτών των επικίνδυνων
ανισορροπιών σε έκφραση ανησυχίας για πιθανές
παρενέργειες στην πραγματικότητα, που βιώνουν
στα δικά τους εθνικά όρια. Αρκούνται μόνο σε
ηθικολογικού χαρακτήρα ευχολόγια για το μέλλον
τους στα όρια του βιολογικού χρόνου. Η κοινωνία
πολιτών δυστυχώς δεν ενεργοποιείται ούτε
εκφράζει το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον
τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Έτσι
όμως ούτε τα προβλήματα και οι σύνθετες
πλανητικής εμβέλειας ανισορροπίες
αντιμετωπίζονται λειτουργικά ούτε διασφαλίζονται
ειρηνικές και βιώσιμες συνθήκες ζωής.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr |
