|
Νομικά
όμως το τοπίο είναι καθαρό: To Σύνταγμα
απαγορεύει ρητά την ίδρυση, αλλά και την
λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Η ερμηνεία ότι απαγορεύεται από το Σύνταγμα η
ίδρυση νέου ιδιωτικού Πανεπιστημίου στην Ελλάδα,
αλλά δεν απαγορεύεται από το Σύνταγμα η
μετεγκατάσταση ήδη λειτουργούντος ιδιωτικού
Πανεπιστημίου κράτους μέλους της ΕΕ ή και άλλου
κράτους με το οποίο θα έχει συναφθεί σχετική
διεθνής σύμβαση είναι μια contra legem αδόκιμη
ερμηνεία. Ευθέως παραβιάζει τόσο το νόημα και
την τελολογία των λέξεων που χρησιμοποιεί ο
συντακτικός νομοθέτης, όσο και την ρητή θέλησή
του να μην αφήσει περιθώριο συρρικνωτικής
ερμηνείας της απαγόρευσης ίδρυσης και
λειτουργίας ιδιωτικών Πανεπιστημίων,
«κυκλώνοντας» την απαγόρευση και στην παράγραφο
5 και στην παράγραφο 8 του άρθρου 16 του
Συντάγματος. Έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την
γενική αρχή της ισότητας που είναι ένα από τα
essentialia κάθε σύγχρονης συνταγματικής τάξης
και βασική ερμηνευτική αρχή. Επίσης μια ερμηνεία
ότι το Σύνταγμα επιτρέπει ειδικά και μόνο την
μετεγκατάσταση και στην Ελλάδα ήδη
λειτουργούντων ιδιωτικών Πανεπιστημίων σε άλλα
κράτη Μέλη της ΕΕ δεν είναι μια σύμφωνη με το
πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία.
Το
πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο ήδη από το 2009 στο
άρθρο 14 παρ. 3 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων
(Για τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ βλ.
Β. Τζέμος (Επιμ.), Ο ΧΘΔΕΕ. Ερμηνεία κατ΄
άρθρον, 2η έκδοση, 2019) θεσπίζει ένα γνήσιο
θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης και λειτουργίας
ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Μάλιστα το 2020 το ΔΕΕ
διευκρίνισε στην απόφασή του C- 66/18 Επιτροπή
κατά Ουγγαρίας (κάτι που επιβεβαιώθηκε το 2022
και με την απόφαση C-391/20 Cilevics) ότι το
δικαίωμα ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων
δεσμεύει και όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ βάσει του
άρθρου 51 του ΧΘΔΕΕ. Δηλαδή σύμφωνα με το ΔΕΕ
υφίσταται από το 2020 δικαίωμα ίδρυσης ιδιωτικών
Πανεπιστημίων που δεσμεύει όλα τα Κράτη Μέλη της
ΕΕ. Διαπιστώνεται λοιπόν ευθεία σύγκρουση της
ρητής συνταγματικής απαγόρευσης της ίδρυσης
ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα με το άρθρο
14 παρ. 3 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που
κατοχυρώνει σε όλους τους ιδιώτες θεμελιώδες
δικαίωμα ίδρυσης ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων όλων
των βαθμίδων σε όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ. Αυτή η
ευθεία σύγκρουση πώς μπορεί να λυθεί; H πιο απλή
και δόκιμη οδός είναι με Συνταγματική αναθεώρηση
του άρθρου 16.
Και
μέχρι τότε είναι νόμιμο να ιδρυθούν στην Ελλάδα
με σχετικό νόμο που θα φέρει πρός ψήφιση στην
Βουλή η Κυβέρνηση ιδιωτικά Πανεπιστήμια;
Αυτό θα
μπορούσε να είναι σύννομο μόνο α) υπό την
προϋπόθεση ότι Κυβέρνηση, Βουλή και Δικαστική
Εξουσία (κατόπιν αποστολής σχετικού
προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ που θα
επιβεβαιώσει την πάγια νομολογία του περί
υπεροχής του ενωσιακού δικαίου και έναντι του
Συντάγματος κατά το παράδειγμα του «Βασικού
Μετόχου» (Βλ. Β. Τζέμος, Ο Βασικός Μέτοχος,
2006)) θα κρίνουν ότι υπερέχει το πρωτογενές
ενωσιακό δίκαιο του Συντάγματος και μόνο αν β) ο
νόμος αυτός υπό τις προϋποθέσεις που θα θέτει,
και οι οποίες δεν θα αποκλίνουν πολύ από τις
προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας Δημοσίων
Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, θα επιτρέπει την
ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων
στην Ελλάδα γενικά και όχι μόνο την εγκατάσταση
και στην Ελλάδα ήδη λειτουργούντων ιδιωτικών
Πανεπιστημίων σε κράτη Μέλη της ΕΕ και σε κράτη
που θα έχουν κάνει διακρατικές συμφωνίες με την
Ελλάδα όπως π.χ. ΗΠΑ και Καναδάς. Πρέπει να
τονιστεί ότι το Δίκαιο της ΕΕ δεν επιτρέπει
εθνική νομοθεσία που θα περιορίζει το δικαίωμα
ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων μόνο σε ήδη
λειτουργούντα σε άλλα Κράτη Μέλη της ΕΕ ιδιωτικά
Πανεπιστήμια ή και σε ήδη λειτουργούντα σε
κάποιες άλλες χώρες ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
Όπως
προκύπτει και από το άρθρο 14 παρ. 3 του ΧΘΔΕΕ
και από τη νομολογία του ΔΕΕ (C-66/18, C-391/20)
εθνικός νόμος που θα περιορίζει το δικαίωμα
ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων μόνο σε ήδη
λειτουργούντα σε άλλα Κράτη Μέλη της ΕΕ ιδιωτικά
Πανεπιστήμια ή και σε ήδη λειτουργούντα σε
κάποιες άλλες χώρες ιδιωτικά Πανεπιστήμια (π.χ.
βάσει διακρατικών συμφωνιών) δεν θα είναι
σύμφωνος με το Δίκαιο της ΕΕ. Προκύπτει σαφώς
από την άνω κομβική απόφαση C-66/18 του ΔΕΕ,
αλλά ήδη και από το σύστημα των άρθρων 14 παρ.
3, 16 και 52 του ΧΘΔΕΕ ότι παρόμοια εθνική
ρύθμιση θα συνιστούσε μη αναλογικό περιορισμό
στο ενωσιακό θεμελιώδες δικαίωμα της ίδρυσης
ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Συνελόντι ειπείν νομοθετική πρωτοβουλία, όπως η
συζητούμενη σήμερα στην δημόσια σφαίρα, που θα
επιτρέπει την λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων
στην Ελλάδα μόνο σε ήδη λειτουργούντα σε άλλα
Κράτη Μέλη της ΕΕ ιδιωτικά Πανεπιστήμια (ή και
σε ήδη λειτουργούντα σε κάποιες άλλες χώρες
ιδιωτικά Πανεπιστήμια κατόπιν σχετικών
διακρατικών συμφωνιών) θα είναι σωρευτικά
αντίθετη τόσο στο Σύνταγμα όσο και στο Δίκαιο
της ΕΕ. Αντίθετα, νομοθετική ρύθμιση, σήμερα
χωρίς συνταγματική αναθεώρηση, που θα επιτρέπει
γενικά (υπό όρους εννοείται αντίστοιχους με τα
Δημόσια Ελληνικά Πανεπιστήμια) την ίδρυση
ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα θα είναι
αντίθετη στο Σύνταγμα αλλά θα είναι σύμφωνη με
το Ενωσιακό Δίκαιο.
Κατά τα
λοιπά η ιεραρχική σχέση Συντάγματος και
Ενωσιακού Δικαίου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα
άλυτο και δύσκολο θέμα, ενώ δεν αμφισβητείται
ότι το Σύνταγμα υπερέχει των Διακρατικών
Συμφωνιών και του Διεθνούς Δικαίου εν γένει.
Συνεπώς η επίκληση του άρθρου 28 του Συντάγματος
και η μεθοδολογία της σύναψης διακρατικών
συμφωνιών δεν έχει κάποια νομική επίδραση στην
απόπειρα ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην
Ελλάδα.
Βασίλης
Γ. Τζέμος, Επίκουρος Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου
και Οικονομικών Θεσμών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ),
Δικηγόρος παρ΄ Αρείω Πάγω και ΣτΕ
Πρώτη
δημοσίευση στο Βήμα |
