|
Μία
οκταετία αργότερα είχα την τύχη να συναντήσω στο
Παρίσι έναν λαμπρό Έλληνα, τον Κώστα
Παπαϊωάννου, κορυφαίο μαρξολόγο και μελετητή της
βυζαντινής τέχνης, το βιβλίο του οποίου «Η
Γένεση του Ολοκληρωτισμού» στην τότε Σοβιετική
Ένωση όχι μόνον δεν έχει καμμία ρυτίδα, αλλά
ίσως να είναι και δραματικά επίκαιρο. Μιλώντας
λοιπόν για την άνοδο του ναζισμού στην Γερμανία
και την αντίστοιχη του φασισμού στην Ιταλία, ο
Κ. Παπαϊωάννου εξέφρασε μία πλατωνική απορία:
ποια είναι τάχα η σωστή οδός, η επί των αρχών ή
η επί τας αρχάς;
Κάθε
πράγμα, απάντησε ο ίδιος στον εαυτό του, έχει
πάντα μιαν αρχή. Για παράδειγμα, σε μία
ταπεινωμένη και κατεστραμμένη το 1920 Γερμανία
από έναν παράλογο Α’ παγκόσμιο πόλεμο, είχε
εκλείψει ο προβληματισμός. Κανείς έτσι δεν πήρε
στα σοβαρά — στην αρχή — κάποιες εθνικιστικές
κορώνες που μιλούσαν για «πουλημένους»,
«ρουφιάνους», «προδότες», «κλέφτες»,
«απατεώνες», κλπ. Ουδείς ενοχλήθηκε όταν σε
κάποιες μπυραρίες του Μονάχου οργανωμένες ομάδες
τραμπούκων προπηλάκιζαν πολίτες, εξύβριζαν
πολιτικούς, κυνηγούσαν δημοσιογράφους και
ανθρώπους του πνεύματος. Την εποχή εκείνη, το
εθνικο-σοσιαλιστικό κόμμα που είχε ιδρυθεί το
1920, ηταν οριακό και οι βιαιότητές του
εθεωρούντο και αυτές οριακές.
Κανείς
δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στην Γερμανία των
στοχαστών, των ποιητών, των επιστημόνων και των
καλλιτεχνών ένα μικρό κόμμα, όπως το
εθνικο-σοσιαλιστικό, θα μπορούσε να ανδρωθεί και
να διεκδικήσει μια μέρα την εξουσία. Ελάχιστοι
ήσαν αυτοί που ανησυχούσαν όταν οι ηγέτες του
κόμματος καλούσαν τον λαό σε αντίσταση «κατά των
μειοδοτών», που ήταν η δημοκρατικώς εκλεγμένη
κυβέρνηση. Από την άλλη, δεν ήσαν λίγοι αυτοί
που έτειναν ευήκοον ους στις θεωρίες περί
εβραϊκού δακτύλου στον στρατό, στις τράπεζες,
στην αστυνομία και στο Κοινοβούλιο. Οι Εβραίοι
κατηγορούντο για τα υπέρογκα χρέη της Γερμανιάς,
για την καλπάζουσα ανεργία και τον υψηλό
πληθωρισμό.
Την ίδια
εποχή, στην Ιταλία που αναπολούσε χαμένες δόξες,
ο Μπενίτο Μουσολίνι εμπνέεται από τον Γάλλο
μαρξιστή-σοσιαλιστή φιλόσοφο Ζωρζ Σορέλ
(1847-1922) ο οποίος, στο κλασσικό βιβλίο του
«Σκέψεις Πάνω στην Βία: η Ψευδαίσθηση της
Προόδου» (1908), εξηγεί πώς μια δημοκρατία
μπορεί να διαβρωθεί εκ των ένδον με βίαιες
πράξεις ανυπακοής. Παραθέτει επίσης μία σειρά
από αρχές του αποκαλούμενου «επαναστατικού
συνδικαλισμού», οι οποίες στην ουσία είναι
οδηγίες καταλήψεως του κράτους και των
οικονομικών του αρθρώσεων από τις
συνδικαλιστικές συντεχνίες. Εξάλλου, στην
μουσολινική Ιταλία, οι τελευταίες υπήρξαν και οι
πιο πιστοί σύμμαχοι του Μουσολίνι. Αρκεί να
διαβάσει κανείς κείμενα των Ιταλών συνδικαλιστών
της εποχής Αρτούρο Λαμπριόλα και Αγκοστίνο
Λανζίλιο και θα καταλάβει αμέσως ποιο είναι το
ιδεολογικό υπόβαθρο του συντεχνιακού
συνδικαλισμού ο οποίος ανέδειξε και
«προσωπικότητες» της φασιστικής Ιταλίας όπως οι
Τσέζαρε Ρόσι, Ουμπέρτο Πασίλα, Οττάβιο Ντινάλε,
Μάριο Ολιβέττι, κ.α.
Στο
σημείο αυτό, αξίζει τον κόπο να υπογραμμίσουμε
ότι, μέσω του Βέλγου Ανρί ντε Μαν, ο Ζ.Σορέλ
υπήρξε ο μεγάλος εμπνευστής και του βελγικού
φασισμού. Στο βιβλίο του «Κορπορατισμός και
Σοσιαλισμός» (1934), ο Α.ντε Μαν προτείνει την
εγκαθίδρυση ενός συντεχνιακού κράτους, το δε
1940 υπήρξε από τους πρώτους που χαιρέτισε την
νίκη των ναζί λέγοντας ότι πρόκειται για
«λύτρωση» που θα ανοίξει τον δρόμο για έναν νέο
κόσμο. Ο Ανρί ντε Μαν υπήρξε επίσης από τους
πρώτους σοσιαλιστές της εποχής του που μίλησε
για «λαϊκή οικονομία» —έκφραση που κατά κόρον
χρησιμοποιείται από κάποιους και στη σημερινη
Ελλάδα του 21ου αιώνα! Κλείνοντας αυτή την, κατ’
ανάγκην συνοπτική, ιστορική διαδρομή θα πρέπει
να υπογραμμίσουμε ότι οι περί βίας θεωρίες του
Ζ. Σορέλ ενέπνευσαν και την γαλλική άκρα δεξιά
του Σαρλ Μωράς.
Θα
αναρωτιέται ο αναγνώστης μας γιατί όλη αυτή η
παράθεση ιστορικών στοιχείων και γεγονότων. Η
απάντηση είναι απλή. Αρκετοί θα υποθέτουν ότι η
κοινοβουλευτική δημοκρατία στην σημερινή Ελλάδα,
παρά τις όποιες ατέλειές της, είναι καλά
εδραιωμένη και άρα δεν κινδυνεύει από οριακά
φαινόμενα «ανυπακοής», «αντισυστημικής στάσης»
και πάει λέγοντας. Έστω ότι έχουν δίκιο. Εμείς
θεωρούμε σκόπιμη αυτή την αναφορά στην Ιστορία,
επικαλούμενοι την ρήση «όποιος φυλάει τα ρούχα
του έχει τα μισά» Γιατί; Μα διότι, κατά τον
Ηράκλειτο, τίποτα δεν είναι οριστικό. Ο
ολοκληρωτισμός έχει και αυτός πάντα μιαν αρχή.
Το 20% της σύνθεσης της σημερινής Βουλής των
Ελλήνων, η υψηλή αποχή που χαρακτηρίζει πλέον
τις εκλογές σε Ελλάδα και Ευρώπη, τα θλίβερά
έκτροπα στη Γαλλία, η μετατροπή της παράνομης
μετανάστευσης σε γεωπολιτικό όπλο, η διαδικτυακή
παραπληροφόρηση και τελικά η παγκοσμιοποίηση του
αυταρχισμού, ίσως να είναι μόνον η αρχή…
Αθανάσιος Χ.Παπανδρόπουλος – European Business
Review |
