|
Ι. Στις
επεξηγήσεις του Χάρτη διαβάζουμε: «(…) τα σύνορα
στον χάρτη (…) απεικονίζουν την ίση απόσταση
(median line) μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών της
Τουρκίας και της Ελλάδας, έως ότου συναφθεί
συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ των δύο
χωρών». Aν δούμε τον Χάρτη, παρατηρούμε ότι η
«μέση γραμμή» που κόβει το Αιγαίο στα δύο μεταξύ
ηπειρωτικής Ελλάδας και ηπειρωτικής Τουρκίας
ξεκινάει από τις εκβολές του Εβρου, βρίσκει στη
μέση τους τα χωρικά ύδατα της Σαμοθράκης και
μετά της Λήμνου, προχωρεί μέχρι τις Κυκλάδες,
όπου σταματά στα χωρικά τους ύδατα, και από αυτά
κατεβαίνει κάτω μέχρι την Κρήτη. Η χάραξη αυτή
δεν ανταποκρίνεται σε ό,τι ακούγεται συχνά στον
δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα, όπου οι τουρκικές
διεκδικήσεις εκλαμβάνονται να κόβουν το Αιγαίο
στα δύο, ξεκινώντας από τη Θάσο. Εδώ, η έναρξη
της διαχωριστικής γραμμής στον Εβρο αντανακλά
νομολογία διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων σε
αντίστοιχες περιπτώσεις (Tunisia/Libya-ICJ-1982,
Libya/Malta-ICJ-1985,
Bangladesh/Myanmar-ITLOS-2012,
Bangladesh/India-PCA-2014).
ΙΙ. Στις
επεξηγήσεις διαβάζουμε ακόμη: «Η Τουρκία έχει
ανακηρύξει ΑΟΖ μόνο στη Μαύρη Θάλασσα. (…) Η
Συμφωνία Οριοθέτησης Θαλάσσιων Συνόρων Τουρκίας
– Λιβύης, η οποία υπογράφηκε το 2019, με σκοπό
τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών δικαιοδοσίας
τους στην Ανατολική Μεσόγειο, βασίζεται σε
διεθνείς νομικές αρχές».
«Η Τουρκία
έχει ανακηρύξει ΑΟΖ μόνο στη Μαύρη Θάλασσα».
Τονίζουμε τη λέξη «μόνο». Στη Μεσόγειο, όπως μας
λένε οι επεξηγήσεις, υπάρχει «Συμφωνία
Οριοθέτησης Θαλάσσιων Συνόρων Τουρκίας –
Λιβύης». Η σύγκριση των δύο περιπτώσεων, όπως
αποτυπώνεται στο κείμενο, δείχνει ότι αυτό που
υπογράφηκε μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας είναι μια
διμερής συμφωνία, που ως τέτοια δεσμεύει μόνο
τις δύο χώρες. Για την Ελλάδα, όπως οι
επεξηγήσεις υπονοούν, δεν είναι δεσμευτική,
ως ΑΟΖ γι’ αυτήν είναι ανυπόστατη.
ΙΙΙ. Αλλο
κρίσιμο σημείο στις επεξηγήσεις: «Στο Αιγαίο
Πέλαγος υπάρχουν πολυάριθμα μικρά νησιά, νησίδες
και βραχονησίδες, των οποίων η κυριότητα δεν
έχει παραχωρηθεί στην Ελλάδα με διεθνείς
συνθήκες. Στις θαλάσσιες ζώνες όπου υφίστανται
(…), τα θαλάσσια σύνορα αποτυπώνουν μόνο τη
χωρική θάλασσα της χερσαίας μάζας και δεν
αντανακλούν κατ’ ανάγκη τα όρια των περιοχών
κυριαρχίας. (…) Επιπλέον, η πλευρική θαλάσσια
οριογραμμή μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας δεν έχει
πλήρως οριοθετηθεί».
Πράγματι,
στον Χάρτη βλέπουμε η αιγιαλίτιδα ζώνη των
νησιών, των νησίδων και των βραχονησίδων του
Αιγαίου να καταγράφεται αδιάστικτα σε σχέση με
την κυριαρχία στην οποία υπάγονται, Ελλάδος
δηλαδή, ή Τουρκίας. Ομως, στο μοιρασμένο κατά τα
λοιπά στα δύο Αιγαίο, στη ζώνη του που διεκδικεί
η Τουρκία, βλέπουμε πλάγιες γαλάζιες γραμμώσεις.
Αυτές, στις υποσημειώσεις του Χάρτη, αναφέρονται
ως «Cargo and Passenger Transport Area», δηλαδή
ως πεδίο ευρύτερης δικαιοδοσίας της Τουρκίας να
παράσχει υπηρεσίες στη διεθνή ναυσιπλοΐα. Οι
ίδιες γραμμές παρατηρούνται και πλησίον των
ακτών της ηπειρωτικής Τουρκίας στο Αιγαίο. Οι
γραμμές αυτές φαίνεται καθαρά ότι περιλαμβάνουν
τα Ιμια, δεν περιλαμβάνουν ωστόσο καμία νήσο,
νησίδα ή βραχονησίδα κοντά στην Τουρκία από
αυτές που, σύμφωνα με τις τουρκικές
διεκδικήσεις, ανήκουν σε «γκρίζα ζώνη»
κυριαρχίας. Εμμέσως πλην σαφώς, ο Χάρτης
υποδηλώνει αναγνώριση ελληνικής κυριαρχίας σε
αυτές.
IV.
Παρατηρητέο τέλος και κάτι ακόμη: η ασήμαντη
θαλάσσια έκταση του Βορείου Αιγαίου που
διεκδικείται σε διεθνή ύδατα από την Τουρκία.
Μια σφήνα μεταξύ Σαμοθράκης, Ιμβρου, Λήμνου και
της «μέσης γραμμής». Ασήμαντη, σε σύγκριση με
την τεράστια θαλάσσια έκταση που διεκδικείται
γύρω από το Καστελλόριζο. Αν πολιτικά και
διπλωματικά αυτό σημαίνει κάτι, δεν μπορεί να
είναι άλλο από το ότι η Τουρκία έχει αντιληφθεί,
ύστερα από δεκαετίες διεθνούς νομολογίας για το
θέμα, ότι οι προσδοκίες της για κυριαρχικά
δικαιώματα στο Αιγαίο είναι πολύ περιορισμένες,
σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο, που δεν
είναι.
Γιατί οι
τέσσερις αυτές παρατηρήσεις περιέχουν θετικά
μηνύματα;
Στις αρχές
Αυγούστου πραγματοποιήθηκε επίσημη επίσκεψη στην
Τουρκία του πρωθυπουργού της Σενεγάλης Ουσμάν
Σονκό, εμβληματική φυσιογνωμία της αφρικανικής
χειραφέτησης. Πέρα από τις επίσημες συμφωνίες,
δύο γεγονότα υψηλού συμβολισμού επισφράγισαν την
επίσκεψη. Η κοινή προσευχή Σονκό – Ερντογάν στο
μεγάλο τέμενος Çamlıca, δήλωση πολιτισμικής
εγγύτητας δύο ομόθρησκων λαών, και η χειρονομία
του προέδρου να κρατήσει παρατεταμένα τον
πρωθυπουργό από τον πήχη του χεριού του, γλώσσα
του σώματος μοναδικής οικειότητας. Η Τουρκία
εδραιώνει την παρουσία της στην Αφρική, πέρα από
τη Λιβύη και τη Σομαλία. Ειδικά στον αμυντικό
τομέα, έχει αναπτύξει στενούς δεσμούς με τον
Νίγηρα, το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ,
αλλά και ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με τη
Νιγηρία, την Αιθιοπία, ακόμη και τη μακρινή
Ρουάντα. Με επενδύσεις, κατασκευαστικά έργα και
δωρεές εκτοπίζει ή υπερσκελίζει, από άκρου εις
άκρον, τους Ευρωπαίους, υπερβολικά
πατερναλιστές, και τους Κινέζους, υπερβολικά
συμφεροντολόγους. Δεν είναι η Τουρκία της
βαλκανικής γειτονιάς μας, με τις τουρκόφωνες
δημοκρατίες στην αυλή της, τις διαιτησίες της
στον ουκρανο-ρωσικό πόλεμο, τις επεμβάσεις της
σε Συρία και Ιράκ. Είναι μια άλλη Τουρκία. Αυτή
η Τουρκία πώς μπορεί να βλέπει πλέον τη διαφορά
της με την Ελλάδα στο Αιγαίο, τώρα που ξέρει ότι
τα νησιά μας έχουν επήρεια σε ΑΟΖ και
υφαλοκρηπίδα όπως το δικό της ηπειρωτικό έδαφος;
Ισως οι φιλοδοξίες της να έχουν αλλάξει
εμβέλεια. Ισως ο Χάρτης να υποδηλώνει στροφή της
προς ρεαλιστικότερη στάση στο Αιγαίο.
Ο
κ. Ιωάννης Σαρμάς είναι τέως υπηρεσιακός
πρωθυπουργός, επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού
Συνεδρίου.
Πρώτη
δημοσίευση στο Βήμα
|
